ستیزهای داخلی ارکان دولت سلوکی، و عقب نشینی ارتش این دولت در جنگ با پتولمی ها حکومت را به مرز فاجعه هولناکی سوق داد. در همین هنگام ساتراپ های باختر و پارت از قلمرو دولت اسالکه جدا شدند. ضمن رویدادهای بعدی پارت ها موفق به تشکیل دولت پارت (اشکانیان) گردیدند و در سرزمین های باختر حکومت یونانی – باختری تشکیل گردید. لشکر کشی سلوکی دوم به شرق با وجود کامیابی های نخستین سرانجام به شکست گرائید. این گونه حاشیه شمال شرقی قلمرو سلوکیان از دست شاه آندودمان خارج شد.

پولیـس (شهرهای خاص): پولیس» که معمولا به دولت شهر» ترجمه می شود، شهر یا اجتماعی بود با سازمان ی مخصوص به خود، شامل مرکز اداری شهری که در آن مکان نمایش اصلی شهر و مکان تجمع قرار داشت که اهالی می توانستند در مواقع خطر به آن جا پناه ببرند. فرمانروایی پولیس در دست مقاماتی بود که مسئولیت های ویژه ای نظیر رهبری نظامی، قضاوت و دادرسی یا هدایت امور مذهبی را بر عهده داشتند و با نوعی انتخابات به این سمت ها منصوب می شدند.

شهرهای ی، اداری (شـاهی): احـداث عمـوم شـهرها، یعنـی محـل اسـتقرار ارکان دولتــی و نهادهــای اداری - ی، به وسیله ی پادشاهان و برخی از امــرا و حکام محلی صــورت می پذیرفتــه است و مهم تریــن نقــش و کارکرد این گونــه شــهرها، همیــن جنبـه ی اداری-ـی آن ها بـوده؛ به همین دلیـل، احـداث شهر، موضوعی ی تلقی می شـد و هـر حاکمی اجـازه ی ایـن اقـدام را نداشـت و ا گـر حاکمی محلی بـدون کسـب اجـازه چنیـن کاری انجـام مـی داد، مـورد پرسـش قـرار می گرفـت.

شــهرهای کشــاورزی - تولیدی: یونانیــان مهاجــرت داده شــده بــه شــهرهای نوبنیــاد ســلوکی کــه بــرای کشــاورزی آمــده بودنــد، قطعــه زمینه ایــی را در اطــراف شــهر می گرفتنــد و در قبــال آن ملــزم بــه انجــام خدمــات نظامــی می شــدند. ایــن شــهرها رســما در روسـتای بی دفاع. سـلوکیان خودگـردان بودنـد. زمیـن داران در شـهر زندگـی می کردنـد، کشـاورزی را ترویـج و تشـویق می کردنـد. کشـاورزانی کـه در زمین های بایـر درخـت عمومـا می نشــاندند را مالــک

شــهرهای بازرگانی - تولیــدی: منظــور از شــهرهای بازرگانی تولیــدی شــهرهایی هسـتند کـه بخـش مهمـی از نیـروی کار در آن هـا صـرف تولیـد و تجـارت صنایـع می شـود. سـواحل خلیج فـارس از مرا کـز مهـم بازرگانـی در جهـان آن روز به شـمار می رفـت و راه تجـاری بیـن شـوش و هندوسـتان بـود. در عهـد سـلوکیان حداقـل 9 شـهر در همیـن نواحـی بنـا شـد. در پــی رونــق برخــی از رشــته های صنایع دســتی، ماننــد: پارچه بافــی و فلــزکاری، تعــداد شـهرهای تولیدی بازرگانـی در

شـهرهای نظامـی: سـلوکیان بـرای حفـظ خـود در برابـر ایرانیـان کـه بیشـترین جمعیـت امپراتــوری آنــان را تشــکیل می دادنــد و نیــز به منظــور دفــاع کشــور ضــد بدویــان در بلــخ یـا به جهـت مراقبـت سـکنه ی فتنه جـو مخصوصـا در بخش هـای وسـیعی از متصرفـات خـود شـهرهای جدیـد به صـورت مهاجرنشـین نظامـی بـرای اسـکان یونانیـان و مقدونیـان تأسـیس کردنـد؛ ا گرچـه در برخــی از آن هــا، به ویــژه مهاجرنشــین های شــرقی، عــده ای از اهالــی بومــی نیــز حضــور

عناصــر شــهری در شــهرهای ســلوکی متشــکل از معابــد و ســاختمان های عبارت بودنـد از: آ گـورا خصوصـی و عمومـی بـود. فضاهـای عمومـی غیـر از معابـد، معمـوال یـا میـدان شـهر کـه مرکـز زندگـی اجتماعـی و فعالیت هـای شـهری بـود. در اطـراف یـا نزدیـک میــدان رواق هــای ســتون دار، معابــد، ســاختمان های اداری و عمومــی، بازارهــا، اماکــن تفریحـی و بناهـای یادبـود قـرار می گرفتنـد. سـاختمان شـورا و یـک محل ملاقات سرپوشـیده نیـز وجـود داشـت کـه بـرای تشـکیل

امپراتوری سلوکی یک مرکز مهم فرهنگ هلنیستی بود که بر آداب و رسوم یونان و تمایلات بر فرهنگ های بومی خاورمیانه حفظ می کرد. یک طبقه اشرافی یونانی زبان مقدونی در طول تاریخ خود بر دولت سلوکی حاکم بود، اگرچه این تسلط به شدت در مناطق شهری احساس می شد. مقاومت در برابر هژمونی فرهنگی یونان در زمان سلطنت آنتی چهارم به اوج خود رسید، که تبلیغ او در فرهنگ یونان با بالا بردن مجسمه به زئوس در معبد اورشلیم به اوج خود رسید.

با انقراض یافتن سلسله هخامنشی توسط اسكندر مقدونی و سپس تاسیس سلسله سلوكی به توسط یونانیان (مقدونیان) در ایران، شكوفایی فرهنگی ایران در مقایسه با دوران گذشته به واقع از میان رفت. به عبارتی در این دوره آموزش و پرورش به شیوه سنتی دچار ركود گردید. زیرا بنا به مدارک و مستندات تاریخی از سوی سلوكیان بسیاری از آتشكده‌ها و دیگر امكنه آموزشی ویران گردید و سعی و تلاش در یونانی كردن آداب و رسوم اجتماعی و تربیتی شد.